Diagnoza inteligencji polega na badaniu wystandaryzowanym testem psychologicznym o ściśle określonej procedurze badania. Umożliwia ilościową ocenę sprawności umysłowej oraz odniesienie uzyskanego wyniku do norm w populacji .W wyniku przeprowadzenia testu uzyskuje się wskaźnik liczbowy zwany IQ ( ang. intelligence quotient – iloraz inteligencji). Informuje on, jak dana osoba wypada na tle osób w jej wieku pod względem funkcjonowania intelektualnego.Diagnoza inteligencji może obejmować testy inteligencji ogólnej, specjalistyczne testy inteligencji, testy wiadomości, testy zdolności specjalnych. Dzięki wykorzystaniu odpowiednich narzędzi diagnostycznych możliwa jest więc ocena zarówno globalnego jak i wybiórczego funkcjonowania poznawczego, w tym:
- ogólnego potencjału rozwojowego
- poziomu rozwoju poszczególnych sfer i zdolności (np. procesów spostrzegania, pamięci, zasobu wiadomości, myślenia słowno-pojęciowego, rozumowania arytmetycznego, myślenia przyczynowo-skutkowego, wnioskowania społecznego)
- wybitnych uzdolnień
- zdolności słabo rozwiniętych, a więc wymagających stymulacji (co jest ważne zwłaszcza w przypadku dzieci)
Pozwala m.in. na przewidywanie sukcesów w nauce, zrozumienie przyczyn niepowodzeń szkolnych, określenie predyspozycji intelektualnych do wykonywania określonych zawodów. Jest możliwa do przeprowadzenia już u dzieci od 3 r.ż.
Diagnoza osobowości pozwala ujawnić wewnętrzne potrzeby, postawy, wartości, zainteresowania, sposoby reagowania, mechanizmy radzenia sobie z trudnościami, więzi z otoczeniem.
Może obejmować testy osobowości, charakterologiczne, temperamentalne, typologiczne, zainteresowań.
Pozwala:
- poznać mocne strony osobowości
- odkryć obszary będące źródłem dyskomfortu, cierpienia
- wyznaczyć kierunek zmian mających na celu poprawę samopoczucia i polepszenie relacji z otoczeniem
- rozpoznać ewentualne zaburzenia psychiczne (np. zaburzenia osobowości, zaburzenia zachowania i emocji, zaburzenia nastroju, zaburzenia lękowe itp.)
- zróżnicować funkcjonowanie zaburzone od funkcjonowania mieszczącego się w normie życia psychicznego
- wskazać odpowiednie formy pomocy, np. podjęcie psychoterapii, zasięgnięcie porady lekarskiej
W przypadku dzieci, zamiast o diagnozie osobowości, mówi się o diagnozie rozwoju emocjonalno-społecznego.
Wskazania do wykonania diagnozy inteligencji i osobowości:
- chęć samopoznania i zdobycia wiedzy na temat własnej osoby
- potrzeba świadomego kierowania własnym rozwojem osobistym, zawodowym, planami i zdolnościami
- odczuwanie braku zadowolenia z siebie, z własnych relacji z innymi ludźmi
- obserwowanie trudności w przystosowaniu się do zmian życiowych
- doświadczanie problemów wychowawczych z dziećmi
- przeżywanie niepowodzeń w nauce
- potrzeby orzecznicze (np. komisja do spraw orzekania o niepełnosprawności)
- sugestia lekarza, np. neurologa lub psychiatry
